Een vraag als een andere, maar in het kader van arbeidsveiligheid wel een heel belangrijke…
Heb je als manager of preventieadviseur of bedrijfsarts hier al eens gepolst bij een werknemer? Wat antwoordde die? En wat is je eigen antwoord trouwens?
Dat een mens tegenwoordig inderdaad een stuk minder rustig slaapt dan vroeger, is niet zo gek. Sinds dat virus ons pad kruiste, ligt de stress voor velen onder ons wel wat hoger. Maar al pre-Covid zorgde onze zoektocht naar een goede nachtrust voor een flink deel van de omzet bij apothekers. Het werd er gewoon niet beter op. Integendeel. ‘Fatigue’, het nooit verdwijnende gevoel van vermoeidheid en sufheid bij mensen met slaaptekort, is één van de meest verspreide ziekten van deze eeuw.
Wij verdiepten ons in de mogelijke gevolgen van slaaptekort op de werkvloer en zagen hierin een serieuze wake-up call.
Waarom we beginnen woelen
Acute stress, maar ook tal van andere oorzaken zorgen ervoor dat je ofwel moeilijk de slaap vindt, ofwel vaak wakker schiet of zelfs geen wekker meer nodig hebt.
Door de bril van de arbeidspreventie kijkend, moeten we toegeven dat veel van die stressoren werkgerelateerd zijn.
Werken in shiften bijvoorbeeld. De reële gevolgen voor de slaap werden al vaak bestudeerd. Zowel slaapduur, slaapkwaliteit als slaapritme lijden eronder. Zeker voor wie onregelmatige en shiften met korte intervallen combineert, is dit al te herkenbaar. Overmatige slaperigheid wisselt met slapeloosheid.
Hoe ouder je bent, hoe groter het verstorende effect. Na het stoppen met shiftwerk, zelfs tot na het pensioen moet het lichaam nog herstellen van deze uitputtingsslag. Op deze manier kan het zelfs een rol spelen in het ontwikkelen van een beroepsziekte.
Ook sociaal isolement of zelfs regelrechte eenzaamheid op het werk heeft een invloed. Lang volgehouden afstandswerk verscherpte dit nog. Of je nu junior assistant bent of CEO, maakt niet uit. Wanneer je weinig sociale steun hebt, lijd je meer onder de gevolgen van werkstress en heb je minder (psychosociale) middelen om te herstellen van stressvolle gebeurtenissen.
Uiteraard is de directe werkstress onlosmakelijk verbonden met onze slaap. Verbale agressie, werkdruk, het gevoel niets te mogen beslissen, onzekerheid, te hoge eisen, frustratie,… We verwerken dit alles tijdens onze off-time en te vaak gebeurt het dat die enkel echt bestaat wanneer we proberen te slapen.
Vervelende tot gevaarlijke gevolgen
Een zwaar ochtendhumeur tot een minder productieve voormiddag zijn slechts klein bier naast de gevolgen voor wie last heeft van een chronisch slaaptekort. Niet alleen kan je gezondheid er ernstig onder lijden, maar daalt ook je levenskwaliteit. Misschien kamp je zelf al met een of meer van deze gevolgen:
• geheugen- en concentratieproblemen
• gebrek aan energie
• slechter humeur, stemmingswisselingen
• aantasting van het spraakvermogen
• lagere reactiesnelheid
• hoofdpijn
• verminderd immuun- of afweersysteem
• hoge bloeddruk
• depressie
• huidveroudering
• meer kans op hartproblemen
• verhoogd risico op het ontwikkelen van diabetes
Slaap speelt een belangrijke rol speelt in de veroudering van de hersenen. Onderzoeken linken chronisch slaaptekort aan cognitieve achteruitgang. Het heeft zelfs raakvlakken met het ziekteproces bij de ziekte van Alzheimer. Slaapapneu is dan ook nog eens de meest voorkomende slaapstoornis bij de werkende bevolking. Men spreekt van apneu wanneer iemand meer dan 5 keer per uur gedurende minimum 10 seconden stopt met ademen. Vaak ontdekken mensen in de slaapkliniek dat dit bij hen wel 30 keer of meer gebeurt. Geen wonder dat ze nooit meer uitgeslapen zijn en hun risico op een arbeidsongeval meer dan verdubbelt.
Deze gevolgen kunnen niet anders dan ook op het werk een rol spelen. Medewerkers zijn vaker afwezig door ziekte, maken vaker serieuze professionele fouten en zijn vatbaarder voor near-misses en ernstige ongelukken op de werkvloer. Ze krijgen te maken met iets wat ‘presenteïsme’ wordt genoemd: aanwezig zijn zonder significant bij te dragen tot de productiviteit. Bovendien raken ze vaker betrokken in verkeersongelukken in het woon-werkverkeer.
Fysieke, mentale en emotionele tekenen van slaaptekort
Zowel de werkgever als de werknemer moeten alert zijn voor tekenen op deze drie vlakken.
- Fysiek: overmatig geeuwen, in de ogen wrijven, indommelen en perioden van microslaap, spijsverteringsproblemen;
- Mentaal: concentratieproblemen, momenten van onoplettendheid, moeilijk taken kunnen onthouden, belangrijke info slechter communiceren, niet meer goed anticiperen op gebeurtenissen, per ongeluk niet het juiste of zelfs het verkeerde doen;
- Emotioneel: zich meer terugtrekken, onverschilligheid, gebrek aan motivatie om het werk goed uit te voeren.
Niet wachten om stappen te ondernemen
Probeer eens vaker een geplande vergadering tien minuten vroeger te beëindigen. Zo hebben mensen tien minuutjes om de informatie van de meeting te verwerken en even hun hoofd leeg te maken voor ze aan de volgende taak beginnen.
Hiernaast is het aanbieden van workshops door een expert een kans om je werknemers inzicht te geven in wat ze zelf kunnen doen om hun slaap-waakkwaliteit op te krikken. “Slaaptrainingen” bestaan op individueel en groepsniveau, zowel bij beginnende als ernstigere slaapproblemen.
Omdat slaapproblemen en welzijn op het werk zo nauw met elkaar verweven zijn, moeten zowel de werknemer als de werkgever ze aanpakken.
Wie te weinig slaapt, hoeft hier niet alleen in te staan. Artsen, externe of interne diensten voor preventie en arbeidsveiligheid kunnen luisteren, onderzoeken en raad geven.
Werkgevers kunnen heel wat doen op vlak van preventie: bijvoorbeeld “slaap” als arbeidsrisico opnemen in hun risicoanalyses. Nadenken over hoe ze dit arbeidsrisico kunnen verminderen en waken over optimale werkcondities vloeit hieruit voort.
We denken bijvoorbeeld aan: voldoende pauzes in de buitenlucht voor wie in ruimtes met weinig licht werkt, een gezond rotatiesysteem bij ploegenwerk of zelfs glijdende werkuren en meer beweging aanmoedigen.
Probeer eens vaker een geplande vergadering tien minuten vroeger te beëindigen. Zo hebben mensen tien minuutjes om de informatie van de meeting te verwerken en even hun hoofd leeg te maken voor ze aan de volgende taak beginnen.
Ook een kader scheppen voor “deconnectie” maakt een verschil: in een afkickkwartiertje op het einde van de werkdag zetten werknemers dingen op papier en uit het hoofd, zodat ze bepaalde vragen niet meer naar huis moeten nemen. Maak afspraken over uiterlijke werktijden. Laat werknemers weten dat ze na hun uren hun mails niet moeten opvolgen als hun functie dat enigszins toelaat. Na 20 uur en in het weekend niet zakelijk mailen, bijvoorbeeld.
Hiernaast is het aanbieden van workshops door een expert een kans om je werknemers inzicht te geven in wat ze zelf kunnen doen om hun slaap-waakkwaliteit op te krikken. “Slaaptrainingen” bestaan op individueel en groepsniveau, zowel bij beginnende als ernstigere slaapproblemen.
Samen wakker worden
Dat investeren in opleidingen op dit domein erg kostenefficiënt zijn, zal niemand verbazen. De aanpak van slaapproblemen kan in iedere werkomgeving een cruciale rol spelen. Een frisse en montere medewerker is goud waard voor de onderneming.
Ook al ligt het probleem van slaaptekort in veel gevallen minstens deels bij de medewerker zelf, toch moet een goede werkgever indien nodig tijdig het heft in handen durven nemen. Aangezien we een groot deel van de dag op het werk doorbrengen, is dat de belangrijkste plaats om iemand tot een gezondere levensstijl aan te zetten én om nieuwe werkprincipes te installeren die mensen beschermen tegen en voor henzelf.
Seekurico wenst je in elk geval geen slapeloze nacht waarin je ligt te piekeren hoe je dit kunt aanpakken. Zet gewoon alle signalen die je verontrusten op papier en leg ze klaar voor ons volgende gesprek.
