Je vertelde over je het opsporen en aanpakken van veiligheidsrisico’s in bedrijven. Hoe ziet een dag in het spoor van Winand eruit?
Een doorsnee dag bestaat eigenlijk niet en dat is ook waarom ik deze job met zoveel goesting doe. Eens een project op de rails staat en we de noden van die organisatie in kaart hebben gebracht, kan dat van alles zijn. Soms ben ik in een bedrijf of instelling voor een werkvloerbezoek of controlerondes, voor overleg of bespreking met een klant. Daarnaast is er het opstellen van verschillende risicoanalyses of een onderzoek naar explosieveiligheid, het mee uitdenken van interne noodplannen of het opmaken van procedures in het algemeen. Ik organiseer soms ook evacuatieoefeningen, geef opleidingen en overleg met de brandweer. Het is de mix van menselijk contact en papierwerk die me erg aanspreekt. Als zaakvoerder ben je naast dit alles natuurlijk ook nog bezig met het aansturen van je team, met klantenwerving, offertes enz. Dat maakt dat de dagen altijd gevuld zijn om het voorzichtig uit te drukken.

Is het aantrekken van een preventieadviseur een dure aangelegenheid voor een bedrijf?
Ja. Ik wind daar geen doekjes om. Het is echter geen aankoop maar een investering. Eén die zich op termijn absoluut terugbetaalt zelfs. Voor elke euro die je investeert in veiligheid, haal je er tweeënhalf à drie terug uit. Eerdaags leggen we in een nieuwe blog op onze site uit hoe dat precies zit. Eigenlijk is extern preventieadvies alleen duur als je er zelf tot nu toe niets aan gedaan hebt. Maar dan is het eerder een inhaalbeweging. 
Onlangs kwam ik in contact met een onderneming waar men tweeënhalf jaar quasi niets gedaan had aan de veiligheid. Nu moet dat bedrijf back on track geraken en dan mag je nog van geluk spreken dat er in die tijd niets is voorgevallen, want dan zijn de kosten soms niet te overzien. Stel, je bedrijf beschikt over een uitgebreid machinepark, maar je onderhoudt dat niet. Onderhoud is zowel preventief als curatief. Vind je de olie om die machines te smeren te duur, dan kan dat resulteren in het vroegtijdig moeten vervangen van die machines wat veel duurder is. Vaak gebeurt er op het vlak van veiligheid te weinig preventief of zelfs niets. “En we hebben nog nooit iets aan de hand gehad!” zeggen ze je dan trots. Tot dat plotseling wel gebeurt en men wel in actie moet schieten. Materiële schade is één ding, maar menselijk leed valt eigenlijk niet te vergoeden… Voor de onderneming komen daar verhoogde verzekeringspremies bij, maar de inspanningen die je moet leveren om je medewerkers terug “mee” te krijgen in die inhaalbeweging zijn veel zwaarder. Om kort te gaan: het kost alleszins minder dan te wachten tot het fout loopt! 

Zijn er voorvallen die op jou een blijvende indruk hebben gemaakt?
Ja, heel zeker... Enkele jaren geleden werd ik als onafhankelijk extern onderzoeker gevraagd na een arbeidsongeval in Bilbao waarbij twee arbeiders het leven lieten. Het zien van die plek en de getuigenissen van de aanwezige collega’s vergeet ik nooit meer. Het was voor mij extreem indrukwekkend omdat eerder kleine en zelfs te begrijpen fouten geleid hebben tot het verlies van twee mensenlevens. Het was gewoon tragisch, dat zoiets kleins zo superbelangrijk is geworden. Het verhaal hierrond heb ik trouwens beschreven op onze blogpagina, ook als eerbetoon aan die twee mannen en hun collega’s

Heeft jouw job een grote invloed op je privé-leven? Let jij meer op nooduitgangen dan een doorsnee mens?
Dat hangt af van de doorsnee mens. Die bestaat trouwens niet. Ik kan de risico’s misschien iets beter dan gemiddeld inschatten omdat ik ze meer ken. Omdat ik mogelijke gevaren iets scherper zie. Op de school van mijn kinderen kijk ik vanzelf of de deur van de nooduitgang naar buiten opendraait, maar ook bij de bakker kijk ik met die blik. Niet naar de gebakjes, maar naar de plaats van de broodzakken: waarom liggen die zo ver bij de snijmachine vandaan? Het is ergonomisch niet ideaal dat de verkoopster zo veel keer per dag daarvoor moet reiken naar een hoge plank. Je zou dus wel kunnen zeggen dat ik lichtjes beroepsmisvormd ben... (lacht)

Vertel eens op welke momenten je je het best voelt in je job.
Die momenten zijn er vaak! Bijvoorbeeld na een geslaagde veiligheidsaudit in het bedrijf dat jij begeleidt of wanneer mensen zeggen dat ze iets aan jouw tussenkomst gehad hebben. Eigenlijk elke keer wanneer je een verschil hebt kunnen maken en je mensen door jouw ondersteuning naar een hoger niveau hebt kunnen tillen. Dat kan ook tijdens het werk gebeuren. Je maakt bijvoorbeeld een rondgang in een bedrijf en iemand spreekt je aan over een veiligheidskwestie. Dat die persoon dat doet, betekent dat die vertrouwen heeft in jou en vooral dat die zelf is beginnen meedenken. Soms is het een lange weg om medewerkers zover te krijgen dat ze de bril van de preventie opzetten en zelf proactief gaan redeneren. Dit gevoel krijg je ook wanneer mensen doorhebben dat het niet draait om het invullen van papieren, maar dat ze zelf het nut en het doel van die papieren inzien. Zeker wanneer ze zich bij aanvang van een traject hiertegen verzet hebben, voelt die ommekeer dubbel zo goed.

Gebeurt het echt zo vaak dat het om zulke redenen misloopt op de werkvloer? Hoe belangrijk is die menselijke factor in tijden van soms volledige automatisatie?
Die menselijke factor is er altijd. Altijd. Soms is er een rechtstreeks en duidelijk verband, maar soms blijkt het pas uit de analyse. Daarom is het zo belangrijk alle medewerkers mee te nemen in het verhaal van verantwoordelijkheid voor veiligheid. Ik geef je een voorbeeld: arbeiders kunnen de veiligheid van een machine overbruggen door een tie wrap aan te brengen waardoor de gevolgen ongelooflijk groot kunnen zijn. Dan kan je alleen inzetten op bewustwording. Hun antwoord is dan bijna standaard “er is nog nooit iets gebeurd”, maar wanneer er wél iets gebeurt, kan je het niet terugdraaien.
Er zit ook effectief altijd een mens tussen omdat iedereen een stukje verantwoordelijkheid draagt in een proces. Wanneer een arbeider iets niet 100% zeker weet en dat niet durft toe te geven bijvoorbeeld of er net te zelfzeker voor kiest het niet op de veilige manier te doen, is dat zijn stukje verantwoordelijkheid. Zelfs in volledig geautomatiseerde processen is dat zo, want die zijn ook ooit door mensen geprogrammeerd. Wanneer iemand de bestelbon aftekent van een toestel zonder te checken of dat toestel de beste en veiligste oplossing is, beslist die persoon zonder het te beseffen over de veiligheid van de arbeiders die er later mee zullen werken. Wanneer een magazijnier producten ontvangt en de bijhorende papieren moet checken zodat zijn collega’s daags nadien met het juiste product werken, heeft die magazijnier verantwoordelijkheid. Maar ook zijn collega’s daags nadien moeten alert blijven.
De zwakste schakel is bepalend en die kan overal zitten. Onze core business is mee zoeken waar die zwakke schakel zit. In bedrijven waar al lang niet meer geïnvesteerd is, in tijd of in geld, leidt dat tot exponentieel meer gevaarlijke situaties. Zoeken naar de oorzaak van die zwakke schakel kan levensbelangrijk zijn.

Tot slot: hoe ga je zelf met dat besef om dat jij die schakel soms als enige lijkt te zoeken?
Dat doet me denken aan wat Dominic Hermans ooit zei over onze helikopterfunctie. Het is niet mijn taak om persoonlijk alle zwakke schakels te identificeren, maar wel om het bedrijf of de organisatie zo te versterken dat zij dat zelf kunnen. Ik maak hen bewust van de ketting en vertrouw erop dat zij daarmee alle nodige tools in handen hebben. Dit houdt me echter niet tegen om achteraf ook eens na te gaan hoe het daar loopt. Aard van het beestje waarschijnlijk.