Je zou het hen niet nageven, maar preventieadviseurs knokken soms wat af. Tegen trots. Tegen onwetendheid. Tegen productietargets. Tegen een vals gevoel van veiligheid. Tegen andere prioriteiten. Tegen routine. De taaiste tegenstand komt echter van wat niet gebeurd is. Iets waar iedereen die professioneel bezig is met veiligheid, vroeg of laat tegenaan loopt. Hoezo?
Een tekeningetje erbij
Wetenschapsfilosoof Maarten Boudry (RUG) schetste dit fenomeen heel helder op zijn opiniepagina. Hetzelfde fenomeen waar virologen en politici meer door uitgeput raakten dan door het zoeken naar oplossingen. Boudry beschrijft het als “het minder bekende – maar meer verraderlijke – broertje van de zelfvervullende voorspelling”.
De paradox zit hierin: wie slecht nieuws voorspelt, bevordert het nemen van preventieve maatregelen. Als deze echter aanslaan, zorgen ze dat het voorspelde onheil uitblijft of niet zo ernstig wordt. Tijdig ingrijpen voorkwam veel erger. De denkfout van de zelfweerlegging is dan vlakbij: de maatregelen waren eigenlijk overbodig. Sociale media zijn een volle vitrine voor dit soort would-be rationaliteit.
Wie er niet in slaagt “tegenfeitelijk” te redeneren trapt in de val. Tegenfeitelijk redeneren vraagt om te kijken naar wat er zou gebeurd zijn als je iets anders had gedaan. In het geval van Covid: als je niets had ondernomen.
Struisvogelgehalte
In onze job is het vaak bingo bij het eerste verkennende gesprek: “Er is hier nog nooit iets gebeurd!” Dat wil meestal zeggen: geen ongeval met blijvend letsel of erger. Bijna-ongevallen en “tipp-exongevallen” halen de statistieken niet en vervagen in het geheugen. In onze oren ligt het struisvogelgehalte daar vrij hoog.
Elke onderneming doet anderzijds ook al “iets” aan preventie en arbeidsveiligheid. Dat ernstige calamiteiten uitblijven bevestigt de idee dat die maatregelen goed genoeg zijn. Dat er geen nood is aan een solide plan waarop men echt kan terugvallen. Die plannen zijn ook pas goud waard op het moment dat het geluk je even in de steek laat of dat er een noodlottige samenloop van omstandigheden is.
En die samenloop komt er. Misschien was Murphy gewoon extra geduldig in dat bedrijf...
Brandweer
Gelukkig kunnen we rekenen op mensen die zich niet verliezen in de preventieparadox. Boudry noemt brandweerlieden als mensen die niet in de valstrik van de zelfweerleggende voorspelling trappen. Hij mag alle werknemers en CEO’s met gezond verstand, preventieadviseurs, bedrijfshulpverleners daar gerust naast zetten. Iedereen die handelt vanuit het besef dat het uitblijven van ongevallen een oproep is om nog sterker in te zetten op preventie dus.
Aanpak
Hoe pak je als preventieadviseur de taaie hardnekkigen aan? Kan je mensen die vertrouwen op “er is nog nooit iets gebeurd dus zal het wel in orde zijn” tonen dat ze daarmee in een valstrik trappen?
Het antwoord is kort: “Ja!” Bij Seekurico hebben we het nog niet meegemaakt dat we totaal niet konden doordringen in die harde hoofden. Soms vraagt dat geduld, dat is waar, maar de doorbraak ligt dan meestal in het gesprek van mens tot mens. Niet met het vingertje omhoog, maar met een vragende blik. Met oprechte interesse hoe het komt dat men al jaren iets op deze manier doet. Waarom meerdere werknemers dezelfde maatregel omzeilen. Wat de reden is dat er een mooie map met indrukwekkende protocollen in de kast ligt, maar dat veel collega’s niet eens van die map afweten. “Leg mij eens uit hoe het komt dat…” is een van onze meest gebruikte vragen.
Knokken?
Een mentaliteitsverandering doorvoeren hoeft geen strijd te zijn. Het kan zeker anders, dat maakten we al vaak mee. Het vraagt soms wat tijd om vertrouwen op te bouwen, daar zijn we ook eerlijk in. Om mensen te laten ervaren dat veiligheid niet alleen top-down opgelegd wordt, maar ook bottom-up groeit.
Wil je in jouw onderneming eindelijk die preventieparadox doorprikken, maar zie je er tegenop dat zelf te moeten doen? Weet je niet goed hoe het onderwerp aan te brengen zodat je verhaal echt blijft hangen? Ook daarvoor kan je bij Seekurico terecht. Heb je een sparringpartner nodig, een back-up of een coach?
Alles begint met die eerste babbel die je meteen duidelijk maakt wat we voor jou kunnen betekenen.